MELANCHOLIA.

Boterbol - Klopklopklop - Hallo?

'Boterbol'
Hij - een man met grijze snor uit de Maghreb - bedoelde een bitterbal in frituur De Grote Honger, uitgebaat door naar inschatting een stel uit Vietnam, al zouden ze, nu ik de gespleten dubbelemeter in mijn dromen weer miniloempia's zie opschudden, ook van Chinese makkelij kunnen zijn. Ze waren en bleven vriendelijk, ook toen de roodharige en blanke metgezel van de Noord-Afrikaan begon te zwaaien met een bankkaart van Belfius en in één adem vroeg om frieten te bakken voor zeven personen, luister goed, in een castrole. De rode had het snel begrepen en toog naar het stadscentrum, op zoek naar een geldautomaat op zondag. Ere wie ere toekomt: de Aziaat was wél geopend die bewuste zondag, terwijl zijn inheemse conculega's in de week van 21 juli op een strand lagen te roteren.   

Klopklopklop. Klopklopklop!
Zij - een middelbare vrouw met geverfd haar die ik reeds op het perron van Gent-Sint-Pieters samen met een scheepslading feminiene scouts had verwenst toen de reguliere trein met panne in het station van Brugge stond te verstijven, met als direct en onontkoombaar gevolg overbevolkte concentratiekampwagons die roken naar stilstaande pis. De dame was er in geslaagd zich op te sluiten in het rijdend toilet ter hoogte van het nationale tochthol Brussel-Centraal. Ik dacht aan de klopgeesten in mijn eigen kop en veinsde doofheid, tot een meisje opstond tot heil onzer oma. Ze kwam opgelucht naar buiten en tastte naar haar hart,  van opluchting, niet uit acute nood. 

Hallo? Hallo? Hallo! Halloo-oo!
Zij, dat zijn de Leuvenaars, die na twintig jaar keizerrijk weggekropen zijn in holen en kelders, de auto geconfisceerd, de fiets opgedrongen - helm verplicht -, avondklok om de strop, kin tegen de borst. De stad lijkt verlaten en kan je, als je goed luistert, horen ademen, maar ik kan de smaak en de geur niet thuisbrengen. Tot hier en niet verder, zei de Keizer en zo geschiedde. Het meest buzzy plein van de stad - het Fochplein - werd busvrij verklaard. In de plaats is er nu een diepe put die bereikbaar is via megalomane marmeren trappen. Daar, in die artificiële grondverzakking, huist de fietshersteldienst van de stad en kan je kinderwagentjes huren. No kidding.

  

Bespiegelingen

 

 

Ik observeer steeds meer, maar schrijf steeds minder op. Misschien heeft een en ander te maken met de buikademhalingen dankzij dewelke mijn kine mij heeft teruggebracht naar de essentie van het leven: rust. Geef me tien minuten en ik ben wèg. Weg van de snelweg en van andere neurostrades die ik frequenteer. De buik is een ballon die goed verstopt zit in je lichaam. Pomp hem op en je kan stoom aflaten. 

Ik zie veel, maar ik kijk niet echt meer. Het kijken heeft me hondsmoe gemaakt. Dit is een zintuiglijke wet. Ik hoor vanalles, maar ik luister niet meer. Of toch, laat op de avond, als de rust is ingetreden, begin ik te luisteren naar de stilte in de kamer. De cd met zeegeluiden is mijn vriend geworden. De muziek trekt me over de pootjebadendrempel. Eens alleen nog je hoofd contact maakt met de lucht, gaat alles vanzelf. 

Er zijn boekhandels die niets anders doen dan handelen in boeken. Preciezer nog, die handelen in het verkopen van zoveel mogelijk boeken. Het is een trieste evolutie die niets of niemand spaart. In Het Paard van Troje zocht ik onlangs vergeefs naar de nieuwe vertaling van Marcel Prousts Swanns kant op. Doe geen moeite. De bibliofiel is naar de keuken gevlucht. Byebye Paard. In de Fnac hetzelfde verhaal. Stapels oude wijn in nieuwe zakken, maar geen nieuwe oude Proust. Warempel, nog één exemplaar van Tom Kristensens Vernieling, een Deense zuiproman uit de jaren '30 van de vorige eeuw. Op het nippertje gedelibereerd. 

Ik zie, ik zie wat jij niet ziet. Niet wil zien. Niet kan zien. Niet durft zien. De bedelaars die je kuiten kietelen. De woede van de armoede, ingehouden en waardig zoals alleen armlastigen dat kunnen. Ik zie parkeerschijfgymnastiek, beoefend door dames die na de worp blijven rondzeulen met zwangerschapsvet dat vakkundig verstopt zit achter wijde broeken en brede tafels terwijl ze on speaking terms zijn met de kletshoorn op hun kop.

Ik zie dat dit weblog door de jaren heen inhoudelijk sterk is opgeschoven, alleen weet ik niet precies waarheen en nog minder waarom. Op zich is dat geen slecht nieuws, want een karikatuur worden van mezelf is het laatste dat ik wil. In den beginne wilde ik de wereld en daarbuiten helemaal omspitten. Ik hield me aan een strak tempo van minstens 1 schrijfstuk per dag. Zo dacht ik de wereld en het leven op te sluiten in mijn vangnet van inkt en vitriool. Gelukkig maakte de dadendrang een stap opzij en liet de schrijfkunst binnen. Het schrijven om het schrijven is een voorrecht. Het is schrijven zonder plan. Puur op de tast en de inval van het moment. Zo schrijf ik tegenwoordig. Ik blog niet meer. Het voelt goed aan. Niets moet, alles mag. Vroeger moest alles, want niet schrijven was niet bestaan. Dacht ik. Hoezeer heb ik me vergist! 

Ik ben in mijn blog opgeklommen - niet afgedaald - tot het niveau van bespiegelingen. Bespiegelingen confronteren me met mezelf. Spiegeltje, spiegeltje. Zachte zou-het-niet-jes in plaats van harde en dogmatische het-is-zo'tjes. Ik wil anderen niet langer genezen. Bloggen is zelftherapie. Zo zou het bij iedereen moeten zijn die de blogpen in de hand neemt.  

Duyster

Ik ben een avond- en nachtmens. Ochtenden en voormiddagen zijn niet aan mij besteed. Het wakker worden duurt uren, het fluiten van de vogels irriteert mij, bladblazers jagen mij de stuipen op het lijf. Een ochtend is een koude douche. Ik haat koude douches. Stomende ligbaden rond middernacht, dat is mijn ding, terwijl duystere muziek de badkamer vult tot aan het verluchtingsrooster. Correctie: vulde.

Mijn favoriete radioprogramma Duyster liep zondagavond weg langs het afvoerputje samen met Ayco en Eppo. Presentatrice versast en versluisd naar Radio 1. Had iets te maken met juiste profiel en zo, kant-en-klare prietpraat van netmanager nummer 37. De man in kwestie is me niet vreemd. Vijfentwintig jaar geleden liep ik hem tegen het lijf op de vierde verdieping van een universiteitsgebouw, afdeling communicatiewetenschappen. Toen reeds etherde en etterde hij zijn dagen vol bij Radio 2. Overal dichtbij, toen en op dat moment dichtbij mij. Hij torende net boven de linoleumvloer uit. Ik kon niet anders dan op hem neerkijken, een worstendraaier zonder voorgaande uit het achterland. Klein-Brabant allicht, ik wil ervan af zijn. Vooral zijn nek is me bijgebleven, schurftig als de pest. Ook wel zijn te korte benen en vettige krullen, die steeds opnieuw in allerijl geëvacueerd leken uit een bloedend roerei.

Het opdoeken van een legendarisch radioprogramma is exemplarisch voor de achteruitgang van de beschaving. Pas op, ik gun Ayco Duyster een zoetzachte landing op rusthuiszender Radio 1. Maar de verhipping is me een doorn in het oog, dat steeds vaker aan het tranen slaat. #bel10 is de nieuwste worp, geïnspireerd en ingefluisterd door vetbetaalde consultanten. Je kaapt gewoon een zender twee weken lang van 's morgens tot 's avonds en je naait er een knalrode draad doorheen: alles kan beter en wij burgers maken alles beter (en als u dát niet gelooft maken we u ter gelegenheid van een volgende ideeënstorm iets anders wijs). Bel10 is zielloze en zielige radio. Opgepompt feelgoodbehang. Censydiamdictatuur in naam van de vooruitgang. Ze sleurden er zelfs tv-coryfeeën voor naar de radiostudio. Kathleen Cools, een af en toe mediterend zwart vogeltje, elleboogde zich schaamteloos het radiofonisch instituut in alsof ze er al heel haar leven logeert en regeert. Ruth Roets, de sidekick van Xavier Taveirne, werd op bezinning gestuurd. 

Zo wordt een mens de wereld van de streaming ingejaagd met nu en dan een flard broodnodige boodschappen, tenminste wanneer je alleen grátis wil snoepen. Sowieso wordt er bespaard op het cement van de ether: de stem. Omroepsters betalen het gelag. In het beste geval worden ze verbannen naar radiostations voor de snelle hap, waar je ze uiteindelijk tóch weer te zien krijgt met dank aan het spinnenweb van webcams aan het plafond. Onlangs zag ik geheel kwansuis om drie uur 's nachts op Q Music ene Severine aan een desk hangen, moederziel alleen. Ze geeuwde de hele camera vol, right in ya face. Pulkte aan haar nagels. Surfte doelloos rond. Haar te dikke kont weggemoffeld in een blauw bloemenkleedje. Ik had zowaar medelijden met het wicht. Het oogde allemaal volstrekt zinloos.

's Nachts hoort een radiostem in bed te liggen. 's Nachts is het woord aan de muziek. En aan het geschreven woord. Deze zomer trek ik op met Swanns kant op, een nieuwe vertaling van Du côté de chez Swann van Valentin Louis George Eugène Marcel Proust. Proest.   

Alles komt binnen en gaat nooit meer buiten

De antennes draaien op volle toeren. Ik heb nooit anders geweten. Dag en nacht capteren ze, alsof op elk moment een marsmannetje in deze uithoek van het melkwegstelsel kan landen. Zelfs wanneer ik me ontspan, spannen ze zich op en in. Elke noot muziek uit mijn oortjes in mijn oren, terwijl ik fiets om de mensheid te ontvluchten, kan zwaar te moede werken. Reusachtige werelden openen. De piekermachine in gang zetten. Een gat in het zwarte vat genaamd melancholie prikken, onstelpbaar en ondeelbaar. Van elke passant nemen mijn hersenen een foto en slaan die keer op keer op. Laag boven laag, deze duim op deze duim en zo klim ik naar boven. Elk huis, elk geluid, elk aanplakbord, elke windvlaag, elk woord kan de trekker en de trigger zijn van overprikkeling van alle slag. 

Een lange rechte lijn, gegoten in fluisterasfalt. Mensen van verre detecteerbaar. Schrale zijwind. Wolkenpartijen adembenemend mooi. Bij elk liedje span ik een kilometerslange wasdraad en hang herinneringen en associaties op. Gekkenwerk. Werk van een gek. In mijn hoofd zwemmen de hersenen in badschuim om olfactorisch gek van te worden. Het asfalt draagt onvermijdelijkheid in zich. Een schim duikt op in de verte. Het is iets, neen, het is iemand. Het komt dichterbij. Hij komt dichterbij. Of zij. Of ze. Straks is het onontkoombaar. Er zijn geen ontsnappingsroutes. En omkeren is laf. Dan moet je voorblijven. En dat met een genadige rugwind. 

Onder de linkeroksel van de Koppenberg staat een imposant huis, weggestoken in een doodlopende straat met welgeteld 1 huisnummer. Een prachtig staaltje architecturale eigenzinnigheid. Daar woonde een vrouw met kinderen. Rijke man met topfunctie verdiende overdag sloten geld in de koffer van zijn BMW. Vrouw raakte in een dipje. Familie en vrienden trachtten haar op te beuren. Niks aan de hand. Goedbedoelde praatjes uit een andere wereld. De vrouw zakte dieper weg vanop haar berg. Vanaf mijn fiets zie ik in de verte het verborgene opduiken. Krantenartikels, rubriek streeknieuws. Vrouw doodt kinderen en pleegt daarna zelfmoord. Niemand begrijpt.

Ik zou graag minder weten en vooral minder voelen. Mijn hersenfabriek - ik zeg maar wat - drie weken jaarlijkse verplichte collectieve sluiting gunnen.  Dat laatste zit er evenwel niet in. Ik kijk uiteindelijk weg van het huis, de andere kant op. Maar ook daar regent het associaties. Herinneringen aan het vrouwtje van 109. Het huisnummer welteverstaan. De avonden dat ik hardnekkig aan haar moest denken na een op zich neutrale passage aan haar voordeur.

Alles komt binnen en wat erger is, gaat nooit meer buiten. Op een dag doet mijn kop van plof. Of word ik een geniale gek. Slaap zacht, John Nash. 

Over de zinloosheid van het wachten

 

 

Op de keper beschouwd is het de tijd die ons overal en altijd onmerkbaar doodknijpt. Ik zie iedereen om me heen hetzelfde doen. Alleen het water wacht niet. Het stroomt gehoorzaam bergafwaarts. Tenzij het opgesloten zit in een wachtbekken. Dan wacht het. Op verdamping - met dank aan de zon. Of desnoods op opengezette sluizen die er meestal helemaal niet zijn. Water is vrij dom, besef ik hier en nu. Mutatis mutandis geldt dit ook voor de mens. Het getuigt niet van groot intellect te wachten op iets waarvan het niet zeker is dat het komt. En aangezien niets zeker is, is wachten zinloos. Deze levensles breng ik reeds menig jaar in de praktijk. Ik wacht op niets en ik verwacht niets. Het helpt daarbij om een man te zijn. Mannen kunnen immers niet in verwachting zijn. Maar los daarvan zou ik ook als vrouw nergens op wachten. Of op niemand. In wachten zit het woord 'achten'. Dubbele oneindigheid met andere woorden. Je kan niet tot in de dubbele oneindigheid wachten. Daar heb ik geen tijd voor en zelfs niet het nodige geduld, een deugd die mij desondanks vaak wordt toegedicht.  

Neen, wachten doe ik al lang niet meer. Nergens. Voor niemand of niets. Niet in het treinstation. Niet bij de kapper. Niet bij de bakker. Niet aan de kassa. Niet in de file. Niet in het postkantoor. Niet bij de autokeuring. Niet op een nieuwe plaat van Kraftwerk. Niet op erkenning. Niet op een volledige zonsverduistering. Niet op de eerste sneeuw. Niet op het perfecte gedicht dat ik nooit zal schrijven. Niet op de dood van al wie mij lief is. Niet op de eerste tekenen van mijn bloedeigen dementie. Niet op de verzoening met mensen die ik nooit kan vergeven. Niet op geluk. Niet op de levensverzekering van iemand die bij me blijft. 

Ik ben het dus niet eens met Raymond Herreman wanneer die stelt 'dat het beter is op iemand te moeten wachten , hoe lang ook, dan op niemand meer te moeten wachten'. Larie en apekool, beste Raymond. En ook niet met Cesare Pavese die beweert dat 'wachten tenminste nog een bezigheid is, terwijl nergens op wachten verschrikkelijk is'. Arme Cesare. 
Des te meer kan ik mij vinden in de gedachtegang van Karel Jonckheere. 'Ons gevaarlijkst oordeel over iemand ontstaat als we op hem moeten wachten. Daarom ben ik steeds op tijd.' Top! Tammy Welder kan evenzeer op mijn sympathie rekenen als zij zegt dat 'degene die alles al heeft meestal naast u in de wachtzaal van de dokter zit'.

Maar vooral zit ik op één lijn met Faith Hines: 'Als je eindelijk aan de beurt bent, is degene achter de toonbank doof, onnozel of Nederlands-onkundig'. 

Wit, zwart, een streepje geel en een plas rood

 

Ik kan niet leven in de mediocriteit. Ik ben geboren met een stok in mijn hoofd, horizontaal geprangd tussen het linker- en het rechteroor. Aan die stok hangt de melancholie te zwieren als een perpetuum mobile, niet van voor naar achter maar van links naar rechts. Die beweging geeft een vals gevoel van veiligheid. Veronderstelde grond onder de voeten die er niet is. Tijdens het schommelen pleeg ik misselijk te worden. Algauw ziet het dan zwart voor mijn ogen. Dezelfde wegdraaierigheid heb ik als ik 's nachts in bed kruip. Ik moet stante pede de ogen weer openen na het sluiten. Dat is een slecht teken, denkt de denker in mij. 

Ik kan niet leven met middelmatigheid. Steeds vaker zoek ik de uitersten op. Grijswaarden gaan op de schop. Ik trap wild om me heen. Wit en zwart maken me rustig. Alle kleuren of geen kleuren, niet meer, niet minder. Grijs lacht me uit. Ik lach terug, spuw gele furie en rode smurrie. Uitersten zijn de bètablokkers die mijn demonen in de boeien slaan.

Ik zie de vaalgrijsheid steeds vaker regeren in ringen om andermans ogen. Jij hebt ook vuile bruine ringen om je oogkassen, zei iemand onlangs tegen mij. Dat komt omdat ik moe ben van het moeten vechten tegen kots, kitsch en slijm(ballen), repliceerde ik. Iets met splinters en balken, daarvoor durf ik mijn hand in het vuur te steken. 

Als kind deed ik plassen uit hun vel springen. Echter, de regen is verzuurd en verbloed. Al wat ik nog registreer, is tomatensoep uit blik. 

  

En toch schrijf ik

Probeer maar eens een fatsoenlijke tekst te schrijven wanneer het sinusslijm onophoudelijk komt aanrollen en de dozen kleenex degradeert tot gevouwen bootjes die dobberen op het ritme van een bonkende voorhoofdsholte.

Van alle antennes in mij is de linkerkuit de meest fidele. Als die pijn doet bij het samentrekken van de spieren, heb ik het vlaggen. De ziekte woont binnen wandelafstand. Ik hoef de voordeur maar achter me dicht te trekken en hooguit 48 uur te stappen in een baan om de passerpunt, die mijn dunne darm doorpriemt. 

Wanneer alles in mij een beetje synchroon mank loopt - mijn lichaam laat me op dat vlak zelden of nooit in de steek - steekt de geknelde zenuw haar kop op in de linker schouder. Al ben ik een rustig en gezond hibernerend specimen, ik hang vol met teveel zenuwen op te weinig plaats. Daardoor is het in mijn geval maar een kleine stap van omknelling naar knelling. Ik ben, op de keper beschouwd, gekneld en gekweld.

Mijn handen zijn hopeloos te klein. Armworstelen is de angel van mijn faalangst. En toch schrijf ik. 

  

Onversneden penis

 

 

Hij is twee jaar ouder dan ik, heeft wiskunde en filosofie gestudeerd en kan schrijven als een tovenaar. Ik ben twee jaar jonger dan hij, lees boeken over wiskunde en filosofie, en schrijf onbegrepen gedichten die zo dwars liggen dat ik er niet één uit het hoofd ken. Ik kan niet voordragen zonder een bundel uit eigen kweek in de schoot.  Om die reden durf ik mezelf wel eens een bijdehante narcist te noemen. Nu ik hier badineer over de eigenliefde: alle schrijvers houden ongelooflijk veel van zichzelf, al gaan ze dat in de regel ontkennen. Ik ben een uitzondering op die regel. Ik hou van mijn eigen poëzie. Ik ben mijn trouwste lezer. 

Hij schrijft boeken over geamputeerde penissen en doorgesneden kelen, die daarna onderkoeld worden opgebaard in diepe diepvriezers, secuur afgesloten door middel van een ketting. De lekkere brokken worden vervolgens spaarzaam geconsumeerd als delicatesse bij een homp zelfgebakken brood. Zelf bak ik ook brood omdat mijn dunne darm lek is als een zeef en dat mag u letterlijk nemen. Maar ik versnijd geen geslachtsorganen, daarvoor ligt de lekkernij in kwestie mij te na aan het hart. Evenmin coupeer ik slokdarmen of verhemeltes. En toch ben ik een volbloed misantroop. 

Ik moet aan mijn maag denken, maar ik geef ook mijn ogen de kost. Knusse knieholtes en volgroeide kuiten worden minutieus geregistreerd door het zintuiglijk geheugen en weggeklasseerd in de krochten van de schematiek. Ik onthou meer dan ik vergeet. Veel van de nutteloze kennis die ik meesleur, is onherroepelijk ingebrand. Geen Cif is er tegen opgewassen. Nog steeds ben ik de man die alles noteert, weliswaar niet meer op papier. Noteren is een hoofdbezigheid geworden.

Ik wil de chunks in mijn hoofd niet te eten geven. De boertjes en hikjes van de processor, het zuchten en slikken van de harde schijf, ik hoor het allemaal. Puur. Onversneden. Ongedempt. Gekkenwerk.

Humaniora

 

Rauw en hees gefluisterd heb ik uiteindelijk een cocon gemetst in de plooien van het grijze gordijn tussen macht en machteloosheid. Met zijn allen zijn we op weg naar de uitgang. Dat alle pijlen richting exit wijzen staat vast. De vraag is alleen: hoe lang is de terminal die ons op de stoep van kots en kwijl uitbraken zal? Ik beken, nederig en moegestreden, dat de OTT het pleit verloren heeft ten voordele van de VTT. Ik probeer niet meer, ik heb geprobeerd. Ik geloof niet meer, ik heb geloofd. Ik doe geen moeite meer, ik heb al die moeite gedaan. Tot heil onzer ribbenkast en welbevinden. 

Voor mij staat een bibliotheek die ik eigenhandig heb opgetrokken uit IKEA-staal. Honderden boeken die lakoniek hun rug tonen, alsof ze willen zeggen: ik doe niet meer mee. Ze hebben gelijk. Literatuur dient tot niets, al zeker niet tot een beter mens worden. Humaniora is een begrip van toen de dieren nog spraken. Er wordt niet meer gesproken. Hoffelijkheid? Een beredeneerde argumentatie? Empathie? Respect voor elkaars mening? Mekaar laten uitspreken? Schieten op de boodschap en niet op de pianist? My ass. 

Ja, de mens is een chimpansee met een groot uitgevallen homp hersenen. Die hersenen zijn 24/7 aan het malen geslagen. We slapen niet meer. We dromen overdag. We geeuwen de hete soep lauw. We dragen kogelvrije vesten in de digitale jungles. We verstoppen ons laf achter een flinterdun venster op de wereld in de hoop dat niemand ons in de spouwen ervan heeft gespot. Gespot. Ik heb gespot dat hij gespot heeft. Met mij. Lang leve het argument ad hominem. Dat is Latijn. Van uit de humaniora, weet u wel? 

Stilte

  

 

Ergens regeert de stilte. Het hoeft zelfs geen tra in een reusachtig woud te zijn. Geen stiltegebied. Maar ergens heeft de stilte het voor het zeggen. Desnoods huist de stilte in mijn hoofd. Zoals alleen de stilte dat kan. Stilte is behuizing.  Stilte is een onzichtbare spouwmuur tussen mijn oren. Soms wou ik dat ik nooit geluid had gekend. 

Stilte is de hardnekkige weigering van een muzikant om de noot teveel te spelen in de oortjes in mijn oor. Mark Hollis, zanger, ziel, stem en genie van het ter ziele gegane Talk Talk, kon en kan dat als geen ander: een overbodige noot in zijn broekzak laten zitten. The Blue Nile idem dito.

Stilte is kwetsbaar. Je kan ze niet verpakken of betonneren. Als kind moest ik ooit vijf minuten naar de  stilte luisteren van de meester van het zesde lager en alle gehoorde geluiden op een blad schrijven. Het stond vol. Die bewuste dag wist ik dat de stilte een illusie was, zeldzaam ook en net daarom ooit zou eindigen in een reservaat. Wat op de keper beschouwd lachwekkend is, want hoe kan je nu de stilte bezoeken zonder geluid te maken?

's Nachts in bed lukt het zelfs niet. Mensen plegen te ademen - ook in hun slaap - en adem is naast zuurstof ook een hoorbaar begrip.  

Stef Bos dwaalde toen hij zong over Breek de stilte. De stilte is altijd al gebroken geweest. Ze ligt levenslang aan scherven. Lijmen heeft geen zin. Iedereen trapt om de haverklap in het glas. Krak. Geluid daarentegen is veel machtiger en krachtiger. De geluidsboxen in een discotheek zijn de trechter van de ganzenkwekerij, waar eenden gans de nacht staan dansen op het ritme van de trommelvliezen.  Geluid is quasi onoverwinnelijk. Alleen jachtpiloten kunnen geluid het zwijgen opleggen als ze door de geluidsmuur heen breken. Mach 2, dat mag. 

De stilte verdraag je niet. Je laat ze waar ze is. Stilte hangt. Zoals mist. Zoals een slot. Met één verschil: je kan stilte niet vergrendelen.  Het steeds zeldzamer worden van de stilte is een sleutelprobleem.