Pessimistisch geworden door de onhandelbare pijn van de liefde besloot ik me er helemaal niet meer aan te wagen. Als romantisch positivisme geen hulp kon bieden was de stoïcijnse raad om nooit meer verliefd te worden de enige gegronde wijsheid. Ik zou me voortaan in een symbolisch klooster terugtrekken, met niemand omgaan, sober leven en me geheel aan serieuze studie wijden. Met bewondering las ik verhalen over mannen en vrouwen die het wereldse vermaak ontvlucht waren, een kuisheidsgelofte hadden afgelegd en hun leven in een klooster hadden doorgebracht. Er bestonden verhalen over kluizenaars die het veertig of vijftig jaar lang in een grot in de woestijn hadden uitgehouden, slechts levend van wortels en bessen, zonder ooit andere mensen te spreken of te zien.
Maar toen ik me op een avond tijdens een etentje in Rachels ogen verloor terwijl ze haar leven op kantoor voor me beschreef, besefte ik tot mijn ontzetting hoe gemakkelijk ik de stoïcijnse filosofie zou kunnen laten varen teneinde alle fouten die ik met Chloé had meegemaakt opnieuw te maken. Ik wist dat ik, als ik naar het elegante knotje van Rachels haar bleef kijken, of de sierlijkheid waarmee ze haar mes en vork hanteerde, of haar warme blauwe ogen, de avond niet ongeschonden zou doorkomen.
De aanblik van Rachel maakte me attent op de beperkingen van de stoïcijnse benadering. Al zou de liefde misschien nooit pijnloos zijn en al was ze zeker niet wijs, ze kon ook niet worden vergeten. Ze was even onontkoombaar als redeloos - en die redeloosheid pleitte helaas niet tegen haar. Was het niet absurd om je in de heuvels van Judea terug te trekken om bollen en knollen te gaan eten? Als ik moedig wilde zijn, bood de liefde dan geen grotere kansen op heldendom? En trouwens, had het stoïcijnse leven ondanks alle opofferingen die het eiste niet iets lafs? In het hart van het stoïcisme lag het verlangen zichzelf teleur te stellen voor iemand die kans had dat te doen. Het stoïcisme was een primitieve verdediging tegen de gevaren van de genegenheid van anderen, en er was meer voor nodig om dat gevaar te weerstaan dan een leven in de woestijn te kunnen verdragen. Door een kloosterleven zonder emotionele beroering voor te staan probeerde het stoïcisme gewoonweg de rechtmatigheid van bepaalde in aanleg pijnlijke maar fundamentele menselijke behoeften te ontkennen. Hoe moedig hij ook was, uiteindelijk was de stoïcijn een lafaard op het punt van misschien wel de hoogste realiteit, op het moment van de liefde.
We kunnen de complexiteit van een probleem altijd ontkennen door oplossingen aan te dragen die het vraagstuk tot zijn grootste gemene deler terugbrengen. Zowel het romantisch positivisme als het stoïcisme waren ontoereikende antwoorden op de problemen die de pijn van de liefde opwierp, omdat ze beide het vraagstuk vereenvoudigden in plaats van te proberen de tegenstrijdigheden in evenwicht te brengen. De stoïcijnen hadden het leed en de redeloosheid van de liefde vereenvoudigd tot een doorslaggevend argument om er niet aan te beginnen - en verzuimden zo het onmiskenbare trauma van onze verlangens in evenwicht te brengen met de hardnekkigheid van onze emotionele behoeften. Aan de andere kant maakten de romantische positivisten zich schuldig aan het vereenvoudigen van een zeker makkelijk begrip van psychologische wijsheid tot een geloof dat liefde voor iedereen pijnloos gemaakt kon worden - en verzuimden zo een behoefte aan wijsheid in evenwicht te brengen met de inherente moeilijkheid om naar de consequenties daarvan te handelen, waardoor ze de tragedie van madame Bovary konden terugbrengen tot een illustratie van dr. Nearly's vanzelfsprekende theorieën.
Ik besefte dat er een gecompliceerdere les uit getrokken moest worden, een die met de onverenigbaarheden van de liefde kon spelen, die kon jongleren met de behoefte aan wijsheid en het waarschijnlijke onvermogen ervan, met de dwaasheid van verliefdheid en de onvermijdelijkheid daarvan. De liefde moest naar waarde geschat worden zonder in dogmatisch optimisme of pessimisme te vluchten, zonder uit je angsten een filosofie op te bouwen of een moraalsysteem uit je teleurstellingen. De liefde bracht de analytische geest een zekere nederigheid bij, de les dat, hoezeer hij ook zijn best deed om tot onwankelbare zekerheden te komen [met genummerde en in keurige rijtjes vastgelegde conclusies], analyse nooit anders dan gebrekkig kon zijn - en zodoende altijd in de buurt van ironie zou blijven.
Dergelijke lessen leken des te relevanter toen Rachel mijn uitnodiging om de volgende week uit eten te gaan aannam en alleen al de gedachte aan haar rillingen begon te veroorzaken in de streek die de dichters het hart hebben genoemd, en ik wist dat die rillingen maar één ding konden betekenen - dat ik opnieuw begon te vallen.
Bron: Alain de Botton, Proeven van liefde, 1993, Contact, p 230-232
Er zijn geen certitudes nog zekerheden meer (zie Laatste reacties)...
Groeten.
[email protected]
Geplaatst door: [email protected] | 12 februari 2014 om 01:04 nm